کد مطلب:28843 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

معناي مفهوم، مصداق، وجود و ماهيت را بيان كنيد.

{Tمفهوم:T} به تمامي صورتهاي ذهني مفهوم گفته مي شود (صورت حاصل از شي در ذهن) اين صورتهاي ذهني از ديدگاه هاي مختلف نامهاي متفاوتي دارد مثل مفهوم، معني (آنچه قصد شده) وجود ذهني (در مقابل وجود خارجي) علم (در موارد علم حصولي). يك خصوصيت بارز مفهوم جنبه حكايت آن از واقع مي باشد و ما به واسطه مفهوم (در موارد علم حصولي) به خارج علم داريم. {Tنكته:T} اينگونه نيست كه مفهوم هميشه از يك موجود خارجي بدست آيد بلكه ذهن توانايي ساخت مفاهيمي را دارد كه در خارج نيست مثل مفهوم عدم يا شريك خدا و ... {Tمصداق:T} آنچه مفهوم بر آن صدق مي كند (يا به تعبير ديگر مفهوم از آن حكايت مي كند) نكته 1: مصداق انواع دارد الف. گاه مصداق يك مفهوم موجودي مستقل و واجب الوجود است (مثل مصداق مفهوم الله يا واجب الوجود) ب. گاه موجودي مستقل است ولي وجودش ضروري نيست (مثل مصاديق انسان) ج. گاه در خارج مصداق وجود ندارد هر چند امكان وجود آن هست (مثل درياي جيوه) د. گاه در خارج وجود ندارد و اصلاً محال است وجود پيدا كند (مثل شريك خدا و اجتماع نقيضين) نكته 2: جايگاه مصداق گاه خارج ذهن است و گاه خود ذهن مثلاً مصاديق خود «مفهوم» در ذهن است. و اما فرق ماهيت و وجود: هر شيي ء خارجي ممكن (واجب الوجود ماهيت ندارد) وقتي كه ملاحظه مي شود در اين دو حيثيت مي باشد. يكي حيثيتي كه اين شيي ء را از ساير اشياء ديگر ممتاز مي گرداند يعني چيستي آن و ديگري حيثيت وجود و اصل هستي آن شيئي كه از اين نظر با ساير اشياء موجود مشترك است. هنگامي كه ما به هر شيي ء خارجي توجه مي كنيم اگر دقت نمائيم دو گونه مفهوم از آن انتزاع مي نمائيم يكي مفهوم وجود كه از هستي آن شيي ء انتزاع مي گردد و ديگري مفهوم ماهيت كه از حقيقت و صورت نوعيه آن انتزاع مي شود. مفهومي كه از هستي اشياء انتزاع مي شود، به طور يكسان بر تمامي موجودات صادق است يعني مي گوئيم درخت موجود است، آسمان موجود است و هكذا؛ ولي مفهومي كه از صورت نوعيه آن انتزاع مي نمائيم، هرگز بر صورت نوعيه ديگر صادق نيست؛ يعني مفهوم درخت هرگز بر حيوان و مفهوم حيوان هرگز بر سنگ و مانند آن صادق نمي باشد. ماهيت در واقع پاسخي است كه ما بر سؤال چيستي اشياء مي دهيم، يعني اگر سؤال شود فلان شيي ء چيست؟ پاسخ مي دهيم كه حيوان است. براي مطالعه اصطلاحات منطقي و فلسفي رجوع كنيد: 1- فرهنگ علوم عقلي دكتر سيدجعفر سجادي، انجمن حكمت و فلسفه، 1361. 2- شرح مصطلحات بدايةالحكمه و نهايةالحكمه، علي شيرواني، دفتر تبليغات اسلامي.